Wojna w Ukrainie. Jak Putin niszczy ukraińskie dziedzictwo narodowe
Dotychczasowy przebieg inwazji na Ukrainę sugeruje jedno: rosyjskie bombardowania nie są przypadkowe, a raczej stanowią ukierunkowany i celowy atak na ukraińską historię, kulturę i tożsamość. W oczach Putina zniszczenie tych trzech filarów ukraińskości jest bowiem kluczem do odniesienia zwycięstwa w rozpętanej przez niego wojnie.
Liczby niestety potwierdzają tę tragiczną konkluzję. Według organizacji Conflict Obserwatory do tej pory udokumentowano prawie 1,6 tys. przypadków zniszczenia lub poważnego uszkodzenia obiektów dziedzictwa kulturowego Ukrainy, w tym około 700 pomników i nagrobków oraz ponad 200 muzeów, archiwów i bibliotek.
Polecamy
Niemal jedna trzecia zniszczonych obiektów to z kolei miejsca kultu religijnego i cmentarze, w szczególności należące do Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego. Największe straty poniosły natomiast regiony i miasta, które były głównym celem najbrutalniejszych ataków rosyjskiej armii: Kijów, Donieck, Charków, Mariupol i Ługańsk.
– Wojna powoduje śmierć, ludzkie cierpienie i niewyobrażalne zniszczenia, a prawo międzynarodowe, które ma chronić ludność cywilną, szkoły, miejsca kultury, jest regularnie łamane – mówiła w przeddzień rocznicy inwazji Audrey Azoulay, dyrektorka generalna UNESCO.
Do apelu dołączyła się także Chiara Dezzi Bardeschi, przedstawicielka UNESCO w Ukrainie, która 20 lutego 2023 r. napisała na Twitterze tak:
– Stoimy w obliczu krytycznego momentu, w którym ryzykujemy utratę ogromnego dziedzictwa. Musimy działać i interweniować teraz – czytamy w jej poście.
Co konkretnie zrobiono przez ostatni rok, by zachować jak największą część ukraińskiego dziedzictwa kulturowego?
Polecamy
Polecamy
Polecamy
Jak UNESCO chroni dziedzictwo kulturowe Ukrainy?
W ciągu ostatniego roku UNESCO przy wsparciu państw członkowskich i swoich partnerów zmobilizowało ponad 20 milionów dolarów, które zostały przeznaczone na wdrożenie konkretnych działań w terenie, które odpowiadają potrzebom wyrażanym przez lokalnych profesjonalistów i ludność. Dodatkowe 10 mln dolarów zostanie uruchomionych w lutym 2023 roku.
Od początku wojny eksperci UNESCO doradzali ukraińskim działaczom kultury m.in., jak zabezpieczać budynki, ulepszać systemy przeciwpożarowe i identyfikować bezpieczne schronienia dla dzieł sztuki. Organizacja pomagała też w digitalizacji archiwów, dostarczała materiały ochronne na elewacje budynków kulturalnych oraz na plenerowe dzieła sztuki takie jak pomniki.
UNESCO wspierało również władze w oznaczaniu miejsc kultury godłem Błękitnej Tarczy, która wskazuje, że dane miejsce znajduje się pod ochroną prawa międzynarodowego i że zaatakowanie go może prowadzić do ścigania.
Organizacja zapewniła również pilne prace remontowe w obiektach kultury, m.in. w Charkowie, Kijowie i Odessie. Dokonano już remontu Kijowskiej Galerii Sztuki, Muzeum Historii Naturalnej, Muzeum Szewczenki, Muzeum Chanenki, Muzeum Sztuk Pięknych w Odessie. Planowane są dalsze remonty Muzeum Skovoroda w obwodzie charkowskim.
W styczniu 2023 r. UNESCO zadecydowało też o umieszczeniu historycznego centrum Odessy na liście zagrożonych obiektów Światowego Dziedzictwa Kulturalnego. Organizacja przeprowadziła ponadto warsztaty poświęcone zwalczaniu nielegalnego handlu ukraińskimi dobrami kultury.
Wśród międzynarodowych organizacji, które istotnie przyczyniły się do pomocy w zachowaniu ukraińskiego dziedzictwa wymienić należy także Międzynarodową Radę Muzeów (ICOM) oraz Sieć Europejskich Organizacji Muzealnych (NEMO). Obie instytucje przeznaczyły znaczące środki na wsparcie ukraińskich muzealników, a także odegrały niezwykle istotną rolę informowaniu na temat możliwych dróg wsparcia ukraińskiej kultury.
